FOČA: SJEĆANJE NA SRPSKE I BOŠNJAČKE ŽRTVE - PAMTIMO ZLOČINE U SELIMA BUJAKOVINA I GUDELJ

Rat u Bosni i Hercegovini odnio je najmanje 100 000 života a milion ljudi je protjerano iz svojih domova. Nema opštine u kojoj nije bilo žrtava i u kojoj nisu stradala djeca.

Samo iskrenim pijetetom prema svakoj žrtvi i osudom svakog zločinca možemo graditi bolje, zdravije i demokratsko društvo. Mora se shvatiti da svaka majka jednako plače za svojim djetetom i da svakog čovjeka duša isto boli za izgubljenim životom, bio on Bošnjak, Srbin ili Hrvat. Niko nikome nije dao život pa ga ne smije ni oduzeti. Naša je dužnost da se poklonimo sjenama nevino stradalih, da učimo buduće generacije da njeguju dobrosusedske odnose i žive u miru i zajedništvu sa glavnom porukom da se rat i sva zla koja on donosi više nikome i nikada ne ponove.

Tokom oružanog sukoba na području Foče počinjeni su brojni ratni zločini i na srpskoj i bošnjačkoj strani. Ubijani su i srpski i bošnjački civili, porušene su i džamije i pravoslavne crkve, silovane su i Bošnjakinje i Srpkinje, ubijana su i srpska i bošnjačka djeca. Jedan u nizu tužnih datuma u tragičnoj historiji Foče predstavlja i 22. jun 1992. dan kada su stradali i Bošnjaci i Srbi. Zločini su se dogodili u selima Gudelj i Bujakovina (MZ Miljevina - region Mrežice). Ova dva sela bila su do rata simbol suživota i međuetničke tolerancije. Narod je živio u slozi i zajedništvu, ljudi su se međusobno pomagali, radili zajedno, družili. Djeca su se od najranijeg uzrasta družila a to druženje preraslo je vremenom u trajna, iskrena prijateljstva. Niko nije gledao kako se ko zove i kojem se bogu moli. Ljudi su živjeli jedni sa drugima u doba velike Jugoslavije. 

Sve ideale, snove i nadanja prekinuo je nenadani rat. Od aprila 1992. gorjela su sela, padale su žrtve na svim stranama, nastao je pravi  pakao. A tog 22. juna 1992. u dva sela Fočanske opštine neljudi su izvršili zločine nad nedužnim civilima. Žrtve su bile mahom starije, teško pokretne osobe koje nisu napuštale svoje domove vjerujući da im niko neće nauditi. 

Zločin u selu Bujakovina

U selu Bujakovina između 21. i 22. juna 1992. ubijeno je petnaest civila srpske nacionalnosti. Radi se uglavnom o starijim osobama, izuzev mladog učenika Milisava Govedarice koji tek što je zašao u 18-u godinu života. Više od polovine ubijenih bile su žene. U ovom, uglavnom bošnjačkom selu gdje je prema popisu iz 1991. živjelo 28 Srba i 121 Bošnjak, izvršen je napad na mali srpski zaselak. Ubijeno je više od polovine srpskog stanovništva..

Zločin su izvršili bošnjački vojnici, pripadnici diverzantskog odreda iz Vučeva. Riječ je o fočansko-gatačkoj brigadi pod komandom IOG Goražde Armije BiH, navodi se u knjizi "Teški zločin nad Srpskim Narodom U Opštini Foča 1992-1995". Oni su izvršili napad na srpski zaseok ne poštedevši tog dana nikoga. Zapaljeno je 25 kuća a među žrtvama je bilo nepokretnih, slijepih i bolesnih ljudi. Civili su ubijeni tako što su prvo mučeni pa ubijeni hladnim oružejem. Neki su živi zapaljeni u svojim kućama a drugi su pronađeni sa prerezanim vratom. Zločin je jedino preživjela Milka Vučetić koju su vojnici pokušali da zlostavljaju. Ona je ispričala kako su napadači ubili njenog svekra Jovu Vučetića /72/ koji je bio slijep. Ubijeni su i njeni rođaci Milan Vučetić /68/ i Milan Vučetić /82/ kojem je bila odsječena glava. Najmlađa žrtva bio je dječak Milisav Govedarica /18/, učenik srednje škole u Foči.  

Tog dana ubijeni su: Dušan Kalajdžić (1920), Joka Kalajdžić (1925), Milisav  Govedarica (1974), Ilija Govedarica (1919), Ilinka Govedarica (1924), Jovo Vučetić (1920), Milka Vučetić (1924), Milan Vučetić (1910), Vidosava Bjelović (1914), Aleksa Elez (1932), Radovan Đajić, Momir Kulić...

Zločin u selu Gudelj

U isto vrijeme, na drugom kraju opštine Foča, u selu Gudelj počinjen je još jedan zločin. Ovaj put su uloge bile obrnute, a žrtve bili Bošnjaci. Pripadnici Vojske Republike Srpske izvršili su 22. juna 1992. napad na selo Gudelj i tom prilikom ubili osmoro civila bošnjačke nacionalnosti. Riječ je uglavnom starijim ljudima i ženama koji nisu željeli ili jednostavno nisu stigli da se evakuišu. Nedužni ljudi su ubijeni vatrenim oružjem nakon čega su njihova tijela zapaljena. Po riječima drugih preživjelih svjedoka, neki civili su i bili živi kada su zatvoreni u podrum nakon čega su zapaljeni. Strašan zločin potresao je mnoge građane Goražda i Foče. Stradala je ugledna bošnjačka porodica Reko. Tada su ubijeni Salko Hadži Reko (1912), Kademlija Hadži Reko (1918), Šuhreta Reko (1941), Ramo Reko (1930), Aziza Reko (1944), Zejnija Reko (1914), Dika Reko (1942). 

Amir Reko, daleko čuven po herojstvu i čestitosti, inače bivši oficir JNA, a kasnije i komandant 43. Drinske brigade Armije BiH u Goraždu, za ovu vijest saznao je sasvim slučajno dok je bio na položaju. Tada su mu ubijeni majka, djed i još šestoro rođaka.

- Jednog dana, ne znajući da je to moje selo, kurir je referirao o zločinima srpske strane u selu Gudelj i mještanima koji su zatvoreni u kuću i spaljeni ne zna­ju­ći, na­rav­no, da je to mo­je se­lo i mo­ja rod­bi­na:  ka­pe­ta­ne, u se­lu Gu­delj su no­ćas po­bi­je­ni i spa­lje­ni Re­ko Azi­za (mo­ja maj­ka), Re­ko Sa­lih (moj djed) i na­bro­ji još pet čal­no­va mo­je bli­že rod­bi­ne. Ču­jem ga ka­ko pri­ča da su u to­ku no­ći u se­lo upa­li pri­pad­ni­ci voj­ne po­li­ci­je Re­pu­bli­ke Srp­ske, ka­ko su ih utje­ra­li u po­drum mo­je ku­će, po­ko­si­li ra­fa­li­ma, a on­da po­drum za­tvo­ri­li i ku­ću za­pa­li­li, ali ja pre­tr­nuo od bo­la, smr­zla mi se i ri­ječ u gr­lu i su­za u oku – ne mo­gu ni da mu ka­žem da su sve to mo­ji. Iako sam bio vojnik, oficir, naučen vojničkom držanju, za mene je to bio kraj svijeta.. - ispričao je Amir Reko, prisjećajući se jednog od najstrašnijih događaja u svom životu.

Amir je samo tri dana kasnije dobio naređenje da "očisti" srpsko selo Bučje kod Goražda. Uprkos tragediji koju je doživio odbio je naredbu i otišao da pregovara sa mještanima. Umjesto da ih pobije, Amir je spasio 44 civila srpske nacionalnosti, među kojima je bilo žena i djece. - Kad vam ubiju najmilije, majku i to na najsvirepiji način, uspio sam sputati bol i ne načiniti zločin. Normalno je da se postupi na vojnički i ljudski način čak i dok gledate kad se ubija sve što se oko vas kreće", smatra Reko. - Ne­ka­ko baš tih da­na, ko­man­da, op­štin­ski štab, rat­no pred­sjed­ni­štvo, ka­ko li se sve to ta­da već zva­lo, me­ni su po­če­li da za­mje­ra­ju što još ni­je­sam za­u­zeo i li­kvi­di­rao se­lo Buč­je, na pa­di­na­ma na de­snoj oba­li Dri­ne, ko­jih pet-šest ki­lo­me­ta­ra iz­nad Go­ra­žda u prav­cu Čaj­ni­ča, je­dan uisti­nu stra­te­ški vr­lo va­žan po­lo­žaj i za na­pad i za od­bra­nu Go­ra­žda.

Način na koji je zapovjedništvo željelo realizirati napad na selo za mene je bio potpuno neprihvatljiv. Na to nikako nisam mogao pristati. Čak mi je bilo prigovarano da ne želim uraditi ono što je 'potpuno normalno', da sam slabić, izdajnik, a čak je poslana i druga jedinica da to učini i to sam morao spriječiti. Morao sam te ljude spasiti jer to nije bio način...zločin se nije smio dogoditi. "Za to što sam odbio da "očistim" srpsko selo Bučje, najzaslužnija je moja rahmetli majka koja me je celog života učila da treba biti čovek i u najtežim vremenima" - ispričao je Amir Reko. 

SJEĆANJE - OBAVEZA SVIH

Zajednička obaveza svih nas treba biti sjećanje na nevine žrtve. Dan 22. jun treba nam služiti kao vječna opomena a tada bi predstavnici vlasti i iz reda bošnjačkog i iz reda srpskog naroda trebali zajedno odati počast nevino stradalim civilima iz oba naroda.